Thành công trong đầu tư là một hành trình dài, không phải là đích đến!

Trong thế giới tài chính hiện đại, nơi mà các chỉ số chứng khoán nhảy múa như những con sóng dữ dội trên đại dương, khái niệm thành công thường bị giản lược thành những con số lợi nhuận chóng vánh.

Tuy nhiên, nếu nhìn sâu hơn qua lăng kính triết lý đầu tư, ta sẽ nhận ra thành công trong đầu tư không phải là một điểm dừng chân cuối cùng, mà là một hành trình dài dằng dặc, nơi mà sự kiên trì, học hỏi và thích ứng mới là những yếu tố cốt lõi.

Tại sao thành công trong đầu tư là một hành trình?

1. Không ngừng học hỏi: thị trường luôn thay đổi

Thị trường chứng khoán là “người thầy nghiêm khắc” nhất nhưng là “người thầy công bằng” nhất. Mỗi biến động, mỗi chu kỳ đều dạy bạn một bài học mới: về doanh nghiệp, về tâm lý đám đông, và đặc biệt là về chính bản thân bạn.

Sau cú sập của thị trường chứng khoán Việt Nam năm 2022, nhiều nhà đầu tư nhận ra rằng: lợi nhuận năm 2021 không phải là kỹ năng, mà là món quà của thị trường tăng giá, cũng có khi là sự may mắn. Khi dòng tiền bị siết, margin bị thu hẹp, những người từng “tưởng mình tài giỏi” mới nhận ra họ cần học lại từ đầu: cách đọc báo cáo tài chính, phân tích cơ bản, cách định giá, phân tích kỹ thuật và cách quản trị rủi ro.

Sau cùng, thị trường không quan tâm bạn là ai, bạn học gì, bạn có bao nhiêu vốn. Thị trường chỉ quan tâm bạn có học được từ những sai lầm của chính mình hay không.

Thành công trong đầu tư không phải là đạt đến đỉnh cao lợi nhuận, mà là trưởng thành qua từng cú giảm, từng lần sai, từng quyết định đúng đắn hơn ngày hôm qua.

Ngay cả những nhà đầu tư huyền thoại như Warren Buffett hay Howard Marks cũng luôn học hỏi không ngừng. Buffett ở tuổi hơn 90 vẫn đọc hơn 5 giờ mỗi ngày. Ông không bao giờ cho rằng mình đã biết đủ bởi thị trường luôn biến hóa, và tư duy của nhà đầu tư cũng phải biến hóa theo.

2. Vượt qua thử thách: thất bại là một phần của cuộc chơi

Không có nhà đầu tư nào thành công mà chưa từng thua lỗ, thậm chí là thua lỗ nhiều lần. Sai lầm là học phí của thị trường, và chỉ ai đủ khiêm tốn để trả học phí ấy mới tiến xa được.

Hãy nhìn lại câu chuyện của Elon Musk – trước khi Tesla và SpaceX trở thành biểu tượng, ông từng đối mặt với nguy cơ phá sản, bị hoài nghi, bị từ chối vốn. Nhưng chính những thất bại đó rèn luyện cho ông khí chất không bỏ cuộc – phẩm chất mà mọi nhà đầu tư dài hạn đều cần.

Ở Việt Nam, có thể nhìn thấy điều tương tự qua những nhà đầu tư sống sót sau chu kỳ đầu 2020 và 2022 – khi thị trường bước vào những đợt sụt giảm mạnh, hàng loạt cổ phiếu rơi tự do. Phần lớn F0 thua lỗ nặng. Những ai giữ được kỷ luật và bài học từ thời đó đến nay có thể trở thành những nhà đầu tư dày dạn, hiểu rủi ro và điềm tĩnh hơn hẳn thế hệ mới.

Thị trường không thưởng cho người thắng sớm, mà cho người sống sót đủ lâu. Nếu bạn đứng dậy sau mỗi cú ngã, thị trường sẽ nể trọng bạn hơn.

3. Phát triển bản thân: đầu tư là hành trình rèn luyện tính cách

Đầu tư giúp bạn rèn luyện ba phẩm chất quý giá nhất:

• Sự kiên nhẫn để chờ đợi giá trị thật của cổ phiếu được thị trường công nhận.
• Kỷ luật để không bị cuốn vào đám đông và chu kỳ cảm xúc thị trường.
• Quyết đoán để dám đưa ra quyết định khi người khác còn hoang mang hay lo sợ.

Charlie Munger – người đồng hành hơn nửa thế kỷ với Buffett – từng nói: “Một trong những yếu tố quan trọng nhất của thành công là khả năng ngồi yên khi không có gì để làm.”

Người càng tồn tại lâu ở thị trường, càng nhận ra: đầu tư không chỉ là trò chơi của tiền bạc, mà là trò chơi của cảm xúc, kỷ luật và sự tự nhận thức.

Bạn không thể kiểm soát thị trường, nhưng bạn có thể kiểm soát cách bạn phản ứng với nó:

• Khi cổ phiếu giảm mạnh, người mới sẽ hoảng loạn. Người có kinh nghiệm thì bình tĩnh phân tích.
• Khi cổ phiếu đã tăng rất mạnh, người mới hưng phấn lao vào mua bằng được. Người kỳ cựu thận trọng quan sát.

Chính sự khác biệt trong tâm thế đó tạo nên sự khác biệt trong kết quả đầu tư.

Người thắng không phải là người thông minh nhất, mà là người có tính cách phù hợp nhất với trò chơi này.

4. Tích lũy kinh nghiệm: “những vết sẹo” hôm nay là nền tảng cho bản lĩnh mai sau

Kinh nghiệm đầu tư không đến từ sách vở, mà đến từ thực chiến với những sai lầm bạn từng mắc và bài học bạn rút ra. Quan trọng nhất vẫn là bài học bạn rút ra và không phạm phải sai lầm đó một lần nào nữa.

Bạn có thể đọc hàng trăm trang lý thuyết, nhưng chỉ cần một cú sụp 50% danh mục, bạn mới thực sự hiểu thế nào là “rủi ro không nằm ở giá cổ phiếu, mà ở hành vi của chính mình”.

Không ai dạy bạn cách đối diện với cảm xúc khi tài khoản âm 40%, hay khi cổ phiếu bạn tin tưởng nhất bị thị trường “bán tháo vô lý”. Chỉ khi bạn tự trải qua, bạn mới hiểu giá trị của sự điềm tĩnh và tầm nhìn dài hạn.

– Sau đại dịch Covid-19, khi thị trường rơi mạnh trong quý 1 năm 2020, nhiều người hoảng loạn bán tháo. Nhưng những ai đủ kinh nghiệm để nhận ra “nỗi sợ đang được định giá quá cao” đã mua vào những cổ phiếu giá trị và chỉ sau một năm, họ gặt hái lợi nhuận vượt trội.

– Người từng bị cuốn theo “cổ phiếu tin đồn” sớm muộn cũng sẽ hiểu giá trị của việc nghiên cứu nghiêm túc một doanh nghiệp.

Những bài học đó không thể mua được, chúng chỉ có được khi bạn đi qua thời gian và không bỏ cuộc.

Thay vì tập trung vào đích đến, hãy tập trung vào hành trình

1. Đặt mục tiêu rõ ràng, nhưng đừng để nó giam hãm bạn

Đặt mục tiêu giúp bạn có định hướng, nhưng nếu quá ám ảnh trong đầu với con số lợi nhuận, bạn sẽ mất đi sự linh hoạt.

Thay vì tự hỏi bản thân “năm nay mình sẽ lời bao nhiêu?”, hãy hỏi “năm nay mình học được gì, nâng cao được năng lực nào?”

Một nhà đầu tư giỏi không chỉ nhìn vào hiệu suất năm, mà còn nhìn vào mức độ cải thiện trong quy trình đầu tư, như:

• Có đưa ra quyết định dựa trên dữ liệu thay vì cảm xúc không?
• Có quản trị rủi ro tốt hơn năm trước không?
• Có kiên nhẫn với kế hoạch của mình không?

Lợi nhuận là kết quả của kỷ luật. Kỷ luật mới là mục tiêu thật sự.

2. Dồn năng lượng vào con đường, không phải vào nỗi lo kết quả

Thị trường vốn ngắn hạn rất “nhiễu”. Nếu bạn liên tục soi bảng điện mỗi ngày, bạn sẽ dễ mất phương hướng, đứng núi này trông núi nọ. Hãy học cách giống như Buffett: “Chúng tôi không quan tâm đến biến động giá hằng ngày, chúng tôi quan tâm đến giá trị doanh nghiệp trong 10 năm tới.”

Tất nhiên không phải bạn cứ mua một cổ phiếu bất kỳ nào đó thì sẽ mang lại hiệu quả cao vượt trội khi nắm giữ đủ 10 năm. Bạn còn phải trải qua bước sàng lọc cổ phiếu nữa – thứ Buffett muốn nhấn mạnh đó là giá trị doanh nghiệp và sự kiên trì của một khoản đầu tư được tính toán kỹ.

Nhà đầu tư giỏi không đặt câu hỏi: “Hôm nay lời hay lỗ?” hay “Hôm nay mua mã nào?” mà sẽ hỏi: “Mình có đang đi đúng hướng không?” Đó mới là cách tư duy của người đi đường dài.

3. Tin tưởng vào quá trình: lãi kép cần thời gian để tỏa sáng

Tin vào quá trình nghĩa là bạn hiểu rằng mọi thứ đều cần thời gian để kết trái. Cổ phiếu tốt không đồng nghĩa với việc phải tăng ngay, danh mục tốt không có nghĩa là phải thể hiện hiệu quả tức thì, và tư duy tốt không thể hình thành sau một đêm.

Như Jeff Bezos từng nói: “Nếu bạn chỉ nghĩ ngắn hạn, bạn sẽ dễ thỏa hiệp. Nhưng nếu bạn nghĩ dài hạn, bạn sẽ chấp nhận đau tạm thời để xây nên giá trị vững bền.”

Một người liên tục đổi chiến lược, đổi cổ phiếu, đổi góc nhìn sẽ không bao giờ thấy được sức mạnh thật của lãi kép.

Hãy nhìn Buffett: ông mua Coca-Cola từ cuối thập niên 1980 và giữ hơn 35 năm, nhận cổ tức mỗi năm hàng trăm triệu USD.

Cũng như nhà đầu tư Việt Nam nào giữ VCB, FPT hay REE qua nhiều năm đều hiểu: thành quả lớn nhất không đến từ việc “đánh đúng nhịp”, mà đến từ việc kiên nhẫn nắm giữ đủ lâu.

Thị trường là cỗ máy chuyển tiền từ tay người thiếu kiên nhẫn sang người kiên nhẫn.

Hành trình đầu tư không dành cho người vội vã

Thị trường chứng khoán, xét cho cùng, là tấm gương phản chiếu chính mình. Nếu bạn kiên định, nó sẽ tưởng thưởng bạn bằng lãi kép. Nếu bạn nôn nóng, nó sẽ lấy hết tiền của bạn.

Và khi bạn thật sự hiểu rằng thành công trong đầu tư là một hành trình dài, bạn sẽ không còn bị ám ảnh bởi đích đến, mà sẽ thấy mỗi ngày học hỏi, mỗi sai lầm, mỗi quyết định đúng đắn đều là một phần đáng giá của con đường ấy.

Điều quan trọng không nằm ở việc bạn đang ở đâu trên hành trình ấy, mà là bạn có đang tiến bộ mỗi ngày hay không. Bởi trong đầu tư, người thắng cuộc không phải là người giỏi nhất, mà là người đi được lâu nhất. Thành công thật sự là trở thành phiên bản nhà đầu tư tốt hơn mỗi ngày.